Siyasi Haklar ve Ödevlerin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenmesinin Anayasa'ya aykırılığı hk.
Dilekçe hakkına ve bilgi edinme hakkına ilişkin hüküm içeren Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi AYM tarafından iptal edilmiştir.
İletişim Başkanlığı Teşkilatı Hakkında CBK’da değişiklik yapılmasına dair CBK m.1/3 hükmünde yer alan;
"Kamu kurum ve kuruluşlarının faaliyetlerine ilişkin talep, görüş ve önerilerin kolayca iletilebilmesi ve bunların ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca değerlendirilerek cevaplandırılması amacıyla kurulan Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER)'nin çalışma usul ve esasları Cumhurbaşkanınca çıkarılacak yönetmelik ile belirlenir."
hükmü Anayasa’da “siyasi haklar ve ödevler” bölümünden yer alan dilekçe hakkına ve bilgi edinme hakkına ilişkin düzenleme içermesi nedeniyle Anayasa m.104/17 hükmüne aykırı bulunarak iptal edilmiştir. AYM norm denetimi kararının (AYM, E.2022/93, K.2024/9, 18/01/2024) önemli kısımlarını değerlendirmenize sunmak isterim.
8. Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesinde Anayasa’nın İkinci Kısım Birinci ve İkinci Bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile Dördüncü Bölümü’nde yer alan siyasi haklar ve ödevlerin CBK’yla düzenlenemeyeceği belirtilmiştir.
19. Anayasa'nın 74. maddesinin birinci fıkrasında “Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazı ile başvurma hakkına sahiptir.”; dördüncü fıkrasında ise “Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir.” denilmek suretiyle dilekçe ve bilgi edinme hakları anayasal güvence altına alınmıştır.
23. Kişiler, dilekçe hakkı kapsamında kendileri veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetlerini dile getirebilmek için, bilgi edinme hakkı kapsamında ise kamu kurum ve kuruluşlarının ellerinde bulunan bilgi, belge veya verilere erişmek için ilgili kurum ve kuruluşlara genel usule göre başvuru yapabilirler. Bunun yanı sıra devlet, bu hakların daha etkili ve kolay kullanılmasını sağlamak amacıyla çeşitli ek tedbir ve tasarrufları hayata geçirebilir.
24. Bu kapsamda dava konusu kuralla kişilerin talep, görüş ve önerilerini kamu kurum ve kuruluşlarına daha kolay iletebilmesini ve başvurular hakkında daha etkili ve hızlı sonuç alınabilmesini sağlamak amacıyla resmî bir platform olan CİMER’in kurularak çalışma usul ve esaslarının Cumhurbaşkanınca çıkarılacak yönetmelik ile belirlenmesi öngörülmüştür. Söz konusu platform, kişiler ile devlet arasındaki iletişim kanallarını açık tutarak birçok konuya ilişkin başvuru ve taleplerin elektronik yolla her zaman ve her yerden kamu kurum ve kuruluşlarına iletilmesini mümkün kılmaktadır (bkz. Arif Altın, B. No: 2014/2170, 10/1/2018, § 46).
25. Buna göre, kuralda yer alan kuruluş amacı gözetildiğinde CİMER’in üstlendiği görev ve yürüttüğü faaliyet kapsamında kişilerin talep, görüş ve öneri içeren başvurularını kamu kurum ve kuruluşlarına iletmesi ile bu başvuruların ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından değerlendirilerek cevaplandırılması Anayasa’nın 74. maddesinde güvence altına alınan dilekçe hakkının ve bilgi edinme hakkının kapsamında kalmaktadır.
26. Bu itibarla Anayasa’nın İkinci Kısmı’nın Dördüncü Bölümü’nde yer alan dilekçe hakkına ve bilgi edinme hakkına ilişkin düzenleme içeren kural, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesi uyarınca CBK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kalmaktadır.
27. Kaldı ki bilgi edinme hakkı ile başta ifade özgürlüğü olmak üzere Anayasa’da güvence altına alınan ve CBK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kalan diğer birçok temel hak ve özgürlük arasında da önemli bir ilişki ortaya çıkabilmektedir. Bu bağlamda, bilgi edinme hakkı ile ilgili yapılan düzenlemeler kapsamı itibarıyla bazı durumlarda bu hakla bağlantılı olarak yasak alanda kalan diğer temel hak ve özgürlükler yönünden de etki ve sonuç doğurabilecektir.
28. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesine aykırıdır. İptali gerekir.